بعد از ایرباس و بوئینگ، احتمالاً همگی ما با نام هواپیماهای ATR آشنا هستیم. در ایران هواپیماهای ATR بیشتر برای مسیرهای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین افرادی که برای جابجا شدن بین مسیرهای داخلی کشور سفرهای هوایی را انتخاب می‌کنند با این هواپیماها تا حدودی آشنا هستند. اما اگر مایلید تا همه چیز در مورد هواپیمای ATR را بدانید با این مطلب از مجله‌ی ایرپلین تیکت همراه شوید.
ATR مخفف عبارت ‘Aerei de Trasporto Regionale’ یا ‘Avions de transport regional’ به معنی حمل و نقل هوایی منطقه ای است. ATR نام یک کمپانی فرانسوی-ایتالیایی است که به عنوان سازنده‌ی هواپیما شناخته می‌شود. دفتر مرکزی این کمپانی در فرودگاه بین المللی بلنیک تولوز (Toulouse Blagnac International Airport) در فرانسه قرار دارد. کمپانی ATR در سال ۱۹۸۱ توسط کمپانی Aerospatiale فرانسه که هم اکنون با نام ایرباس شناخته می‌شود و کمپانی Aeritalia ایتالیا، با نام کنونی لئوناردو، تأسیس گردید.
کمپانی ATR سازنده‌ی دو مدل هواپیما به شمار می‌رود: ATR72 و ATR42. هواپیماهای ATR هم اکنون توسط ۲۰۰ اپراتور در بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جالب است بدانید کمپانی ساخت تجهیزات لئوناردو در نزدیکی ناپل ایتالیا مسئولیت ساخت بدنه و بخش دم هواپیما را بر عهده دارد. بال‌های هواپیمای ATR نیز توسط کمپانی ایرباس در بخش غربی فرانسه سوار و سر هم می‌شوند. اسمبل نهایی هواپیما، تست پرواز و دیگر آزمایش‌های آن در زمره‌ی مسئولیت‌های ATR در تولوز (Toulouse) فرانسه است.
تاریخچه
دهه‌ی ۱۹۸۰
برنامه‌ی ATR در چهارم نوامبر سال ۱۹۸۱ میلادی مطرح شد. ATR 42 به موتور PW120 مجهز شد و اولین پروازش را در تاریخ شانزدهم آگوست سال ۱۹۸۴ انجام داد. ATR 72 در پانزدهم ژانویه‌ی ۱۹۸۶ روانه‌ی بازار شد. سال ۱۹۸۸ زمانی بود که دویستمین فروند از این هواپیما به شرکت هواپیمایی تایلند تحویل داده شد.
دهه‌ی ۱۹۹۰
در سپتامبر سال ۱۹۹۲ میلادی، سیصدمین فروند از هواپیمای ATR در اختیار شرکت هواپیمایی کارایر (Karair) قرار گرفت. کارایر نام یک شرکت هواپیمایی در فنلاند بود که در ابتدای تأسیسش پروازهای مسافربری سیستمی ارائه می‌کرد و رفته رفته پروازهای چارتری به مقاصد منطقه ای را نیز به لیست پروازهایش اضافه نمود. پانصدمین فروند از هواپیمای ATR در سپتامبر سال ۱۹۹۷ به شرکت هواپیمایی آمریکن ایگل تحویل داده شد.
دهه‌ی ۲۰۰۰
ششصدمین هواپیمایی ATR که مدل ۷۲ سری ۵۰۰ بود به یک ایرلاین ایتالیایی در سال ۲۰۰۰ عرضه شد. بعد از آن شرکت‌های هواپیمایی دیگر در دهه‌ی ۲۰۰۰ میلادی به اپراتورهای هواپیماهای ATR اضافه شدند.
دهه‌ی ۲۰۱۰
سپتامبر سال ۲۰۱۰ زمانی بود که نهصدمین هواپیمای ATR 72 سری ۵۰۰ به یک شرکت هواپیمایی در برزیل تحویل داده شد. اما اولین ایرلاینی که از سری ۶۰۰ این هواپیما استفاده کرد شرکت هواپیمایی رویال ایر ماروک (Royal Air Maroc) در سال ۲۰۱۱ میلادی بود. یک هزارمین فروند از هواپیمای ATR در سوم ماه مه سال ۲۰۱۲ میلادی به شرکت هواپیمایی اسپانیایی ایرنوستروم (Air Nostrum) ارائه گردید. در یکم فوریه‌ی سال ۲۰۱۶ میلادی کمپانی ATR با شرکت هواپیمایی ایران ایر توافق نامه‌ی بسیار بزرگی در زمینه‌ی فروش ۴۰ فروند هواپیمای ATR42 سری ۶۰۰ امضا کرد. هزار و سیصدمین هواپیمای ATR توسط شرکت هواپیمایی ایرلندی مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۲۰۱۷ کمپانی ATR سی و پنجمین سالگرد تأسیس خود را جشن گرفت. شرکت هواپیمایی ژاپن به یکی از اصلی‌ترین اپراتورهای ATR تبدیل شد. این کمپانی در همان سال نسبت به تأسیس یک مرکز آموزشی جدید در میامی اقدام نمود.
همانطور که ذکر شد هواپیمای ATR بیشتر در مسیرهای داخلی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از پرتقاضاترین مقاصد داخلی جزیره‌ی کیش است. بلیط هواپیما کیش توسط غالب شرکت‌های هواپیمایی داخلی عرضه می‌گردد. البته ATR تنها هواپیمایی نیست که برای مقصد کیش مورد استفاده‌ی شرکت‌های هواپیمایی قرار می‌گیرد، بوئینگ و فوکر از دیگر هواپیماهای قابل توجه در مسیرهای داخلی به شمار می‌روند. همانطور که ذکر شد کیش به عنوان مقصدی پرطرفدار در تمامی فصول سال میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، این در حالیست که در برخی از فصول قیمت بلیط هواپیما کیش ارزان‌تر از دیگر فصول ارائه می‌گردد.
محصولات
کمپانی ATR تا کنون دو مدل هواپیمای مسافربری ساخته که در ادامه به بررسی و مقایسه‌ی یک سری از آن‌ها می‌پردازیم: ATR42 سری ۶۰۰ و ATR72 سری ۶۰۰ (از این پس ATR72 سری ۶۰۰ را ۶۰۰-۷۲ و ATR42 سری ۶۰۰ را ۶۰۰-۴۲ می‌خوانیم).
هواپیمای ۶۰۰-۴۲ دارای ۴۸ صندلی و ۶۰۰-۷۲ دارای ۷۰ صندلی است. طول هواپیما در ۶۰۰-۴۲ به حدوداً ۲۳ متر و در ۶۰۰-۷۲ به ۲۷ متر می‌رسد. عرض بال‌ها در ۶۰۰-۴۲ تقریباً ۲۵ متر و در ۶۰۰-۷۲ در حدود ۲۷ متر برآورد می‌شود. ارتفاع هواپیمای ۶۰۰-۴۲ از زمین ۷.۵۹ متر و دیگر هواپیما ۷.۶۵ متر است.
حداکثر وزن هواپیما به هنگام بلند شدن از زمین در مدل ۴۲ هواپیمای ATR حدوداً ۱۸۶۰۰ کیلوگرم و در مدل ۷۲ در حدود ۲۳ هزار کیلوگرم تخمین زده می‌شود. هر دو هواپیما به موتور PW127M کمپانی پرَت اند ویتنی کانادا۱ (Pratt &Whitney Canada) مجهز هستند. موتور هواپیماهای ATR توربوپراپ است. توربوپراپ (Turboprop) نوعی موتور گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ هواپیما و ایجاد پیش رانش استفاده می‌گردد. در طراحی موتور توربوپراپ سرعت گاز خروجی فدای قدرت چرخاندن محور می‌شود تا بیشتر نیروی موتور صرف گرداندن ملخ شود. به بیان ساده تر، واژه‌ی توربوپراپ از دو قسمت توربین و پراپ به معنی ملخ تشکیل شده است، در حقیقت به جای فن بزرگی که در موتورهای توربوفن استفاده می‌شده، موتورهای توربوپراپ دارای یک پروانه‌ی ملخی هستند. لازم است بدانید موتور توربوپراپ در سرعت‌های بیش از ۷۳۰ کیلومتر بر ساعت کارآیی خود را از دست می‌دهد. در واقع در سرعتی بالاتر از میزان ذکر شده، موتور صدای بسیار زیادی تولید می‌کند. از موتورهای توربوپراپ غالباً در هواپیماهای جنگی و هواپیماهای مسافربری کوچک مانند ATR استفاده می‌شود.
می‌توان گفت ۷۲ پراستفاده ترین مدل هواپیمای کمپانی ATR به شمار می‌رود. ATR72 هواپیمایی دو موتوره (موتور توربوپراپ) و مخصوص مسافت‌های کوتاه منطقه ای است. این مدل نوع تکامل یافته‌ی ATR42 است و عدد ۷۲ را از تعداد استاندارد صندلی‌هایش وام گرفته است، اگرچه این تعداد تا ۷۸ صندلی هم قابل افزایش است. همانطور که می‌دانید در گذشته از موتور پیستونی برای هواپیماهای ملخی استفاده می‌شد. موتور پیستونی از قدرت و بازدهی کمی برخوردار بود، به همین دلیل جای خود را به موتورهای توربینی کنونی داد. مدل ۷۲ هواپیمای ATR دارای چندین سری است:
سری ۱۰۰ دارای دو زیر مجموعه بود:
۱۰۱: مجهز به دو موتور PW124B بود و در سپتامبر سال ۱۹۸۹ روانه‌ی بازار شد.
۱۰۲: مجهز به دو موتور PW124B بود و در دسامبر همان سال به بازار معرفی شد.
سری ۲۰۰ از دو مدل برخوردار بود:
۲۰۱: مجهز به موتور PW124B ولی با حداکثر وزن برخاست از زمین بالاتر نسبت به دو سری قبلی.
۲۰۲: مجهز به دو موتور PW124B و وزن مجاز بالاتر برای برخاست از زمین.
سری ۲۱۰ از دو مدل زیرمجموعه تشکیل شده بود:
۲۱۱: مجهز به موتور PW127 و در دسامبر سال ۱۹۹۲ روانه‌ی بازار شد.
۲۱۲: مجهز به موتور PW127 و در همان سال به بازار معرفی شد.
سری ۲۱۲-A: در ژانویه‌ی سال ۱۹۹۷ مورد تأیید قرار گرفت. هر دو مدل موتور PW127F و یا PW127M برای این سری از هواپیمای ATR مناسب شمرده می‌شدند. سری ۲۱۲-A در حقیقت مدل تکامل یافته‌ی سری ۲۱۰ بود. این سری از ATR در ابتدا با عنوان ATR72-500 خوانده می‌شد.
۶۰۰: نامی بود که برای سری ۲۱۲Aهواپیمای ATR با تجهیزات متفاوت مورد استفاده قرار گرفت. سری ۶۰۰ برای اولین بار در اکتبر سال ۲۰۰۷ به بازار معرفی شد.
در سال‌های گذشته خریدهای اینترنتی بلیط هواپیما تا حدود زیادی پروسه‌ی سفر را برای مسافران آسان نموده است. اما همانطور که می‌دانید برای خریدهای آنلاین به وب‌سایتی مطمئن نیاز است. ایرپلین تیکت یکی از سامانه‌های معتبر و خوشنام در زمینه‌ی فروش آنلاین بلیط هواپیما است. در این سامانه نه تنها با یک بار جستجو لیستی از کامل‌ترین و بهترین پروازها به مقصد مورد نظر خود را مشاهده خواهید کرد، بلکه امکان مشاهده‌ی مدل هواپیما در هر پرواز نیز فراهم آمده است. به عنوان مثال اگر قصد خرید بلیط هواپیما کیش را دارید کافیست مبدأ و تاریخ سفر خود را وارد کرده تا ایرپلین تیکت لیستی کامل از تمامی پروازهای کیش به همراه هواپیمای مورد استفاده در آن‌ها را به نمایش بگذارد.
تا پایان دسامبر سال ۲۰۱۸ کمپانی ATR در کارنامه‌ی خود نزدیک به ۱۷۰۰ فروند هواپیمای فروخته شده، ۱۵۰۰ فروند هواپیمای تحویل داده شده، ۳۰ میلیون ساعت پرواز، ۵ هزار پرواز در روز و بیش از ۱۳۰۰ نفر نیروی کار را داراست. در هر ۸ ثانیه یک هواپیمای ATR در نقطه ای از جهان یا بر زمین نشسته و یا از زمین بلند می‌شود.
پاورقی
پرت اند ویتنی کانادا که با نماد اختصاری PWC و یا P&WC فعالیت می‌کند یک شرکت کانادایی تولیدکننده‌ی موتور هواپیما است. ذفتر مرکزی این کمپانی در استان کبک کانادا واقع شده است. این شرکت زیر مجموعه‌ی شرکت بزرگ‌تر آمریکایی با نام پرت اند ویتنی است.