سال ۱۹۸۱میلادی، همزمان با حکومت ناصرالدین شاه، اولین باری بود که یک انسان به آسمان ایران فرستاده شد. این شخص یک مرد فرانسوی بود که با بالنی در آسمان تبریز پرواز کرد. اواخر سال ۲۰۱۳ بود که مردم تهران برای اولین بار هواپیمایی در آسمان این شهر مشاهده کردند. آن‌ها از خانه‌هایشان بیرون آمدند تا بتوانند این موجود پرنده را از نزدیک ببینند. هواپیما در میدانی که برای تمرین‌های نظامی بود و در مرکز شهر تهران قرارداشت، فرود آمد. در حین فرود بود که دچار سانحه شد و به شدت آسیب دید. این هواپیما در فرانسه ساخته شده بود و Bleriot XI نام داشت، اما خلبانی روسی آن‌را از روسیه تا تهران هدایت کرده بود. تکنسین‌های ایرانی هواپیما را تعمیر کرده و آن را به روسیه برگرداندند.
جانکرز (Junkers) (به معنی اصیل‌زاده‌ی آلمانی) یک کمپانی بسیار بزرگ سازنده‌ی هواپیما در آلمان بود که در سال ۱۹۲۶ میلادی توفق نامه‌ی پنج ساله ای را با دولت ایران با موضوعیت راه اندازی خدمات هوایی در ایران امضا کرد. کمپانی جدید به نام خطوط هوایی جانکرز (Junkers Airline) در ایران به ثبت رسید. اولین سرویس منظم خدمات هوایی در ایران در تاریخ ۸ فوریه‌ی سال ۱۹۲۷ آغاز به کار کرد و تبدیل به نقطه‌ی عطفی در تاریخ هوانوردی غیرنظامی در ایران شد. در ابتدا خطوط هوایی جانکرز در هفته دو پرواز تهران – بندر انزلی و دو پرواز تهران – قصر شیرین را برقرار کرد. در فوریه‌ی سال ۱۹۲۸ این پروازها به باکو در جمهوری آذربایجان و بغداد در عراق گسترش یافت. همینطور پروازهایی به بوشهر از طریق اصفهان و شیراز، به مشهد و به تبریز از طریق قزوین به جمع پروازهای خطوط هوایی جانکرز افزوده شد.
بین سال‌های ۱۹۲۷ و ۱۹۳۲، خطوط هوایی جانکرز بیش از ۱۰ شهر داخلی و ۳ مقصد خارجی که باکو، بغداد و کابل بود را با پروازهای منظمی که تعداد قابل توجهی از افراد همینطور بار را جابجا می‌کرد پوشش داد. رفته رفته ایرانی‌های ثروتمند و صاحب قدرت به فکر تأسیس خطوط هوایی ایرانی افتادند. این اتفاق در سال ۱۹۴۴ میلادی محقق و رفته رفته به تعداد ایرلاین‌های ایرانی اضافه شد. در این مقاله از مجله‌ی ایرپلین تیکت به بررسی ایرلاین‌های داخلی و پیشینه‌ی آن‌ها می‌پردازیم.
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ایران ایر)
در سال ۱۳۲۱ خورشیدی دو بازرگان ایرانی به نام‌های رضا افشار و غلام ابتهاج، اولین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران را به “ایرانیان ایرویز” تأسیس نمودند. پرواز تهران – مشهد اولین پروازی بود که از طریق این شرکت انجام پذیرفت. بعد از آن شهرهای داخلی دیگری مانند بوشهر، آبادان، اصفهان، شیراز و اهواز و مقاصد بین المللی از جمله پاریس، قاهره و بغداد به مقاصد این شرکت اضافه شدند.
شرکت هواپیمایی خصوصی دیگری به نام “پارس” که ابتدا کاربرد باربری داشت در سال ۱۳۳۳ در تهران تأسیس شد. در نهایت در پنجم اسفندماه ۱۳۴۰ خورشیدی، دو شرکت نامبرده ادغام شدند و نتیجه تأسیس شرکتی به نام “هما” (شرکت هواپیمایی ملی ایران) بود. هما در ابتدا فعالیت خود را با هواپیماهای داگلاس دی سی ۳ (Douglas DC-3)، ویکرز ویسکونت (Vickers Viscount) و آورویورک (Avro York) آغاز نمود. شرکت هما در طول دهه‌ی ۵۰ شمسی تعدادی بوئینگ (Boeing) به ناوگان خود اضافه کرد. در سال ۱۳۵۴ هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ سری اس پی (Boeing 747-sp) این شرکت طولانی‌ترین مسیر بدون توقف در جهان (فرودگاه بین المللی مهرآباد – فرودگاه جان اف کندی نیویورک) را پرواز کرد. لقب ایمن‌ترین ایرلاین جهان پس از کوانتس (Qantas) به هما در سال ۱۳۵۵ شمسی تعلق گرفت.
در سال ۱۳۵۸ نام شرکت هما به صورت رسمی به “شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران” تغییر پیدا کرد. در حال حاضر “ایران ایر کارگو” تنها شرکت زیر مجموعه‌ی این شرکت است. هواپیمایی جمهوری اسلامی هم اکنون پروازهایی به بیش از ۳۵ مقصد داخلی و ۲۶ مقصد بین المللی انجام می‌دهد.
هواپیمایی ماهان
شرکت هواپیمایی ماهان در سال ۱۳۷۱ با دو فروند هواپیما در کرمان تأسیس شد. نام این شرکت برگرفته از شهری به فاصله‌ی ۳۵ کیلومتری کرمان به نام “ماهان” است. اولین پرواز داخلی این شرکت در سال ۱۳۷۲ بین کرمان و تهران و اولین پرواز بین المللی آن در مسیر تهران به دبی در اواخر سال ۱۳۷۲ انجام گرفت.
با اضافه کردن هواپیماهای پیشرفته‌ی ایرباس ای ۳۱۰ (Airbus A310) به ناوگان هواپیمایی ماهان، مقاصد دورتری مانند دوسلدورف آلمان، کلمبو سریلانکا، بیرمنگام انگلستان و دهلی هند به پروازهای این شرکت اضافه شدند. در حال حاضر این شرکت با برخورداری از ۴۰ فروند هواپیما به بیش از ۳۲ مقصد داخلی و ۲۵ مقصد بین المللی پروازهایی ارائه می‌دهد.
هواپیمایی آسمان
شرکت خدمات هوایی آسمان در سال ۱۳۵۹ و با ادغام چند شرکت هواپیمایی تأسیس شد. شرکت هواپیمایی آسمان بیشتر از هواپیماهای کوچک فوکر ۱۰۰ (Fokker 100) استفاده می‌کند، ولی در سال‌های اخیر هواپیماهای ایرباس ای ۳۲۰ و بوئینگ ۷۳۷ را به ناوگان خود اضافه کرده است. دفتر مرکزی هواپیمایی آسمان در فرودگاه بین المللی مهرآباد تهران قرار دارد. این شرکت هم اکنون با داشتن بیش از ۲۵ فروند هواپیما به بیش از ۳۵ مقصد داخلی و ۱۲ مقصد خارجی پروازهایی ارائه می‌دهد.
هواپیمایی زاگرس
شرکت هواپیمایی زاگرس در سال ۱۳۸۴ و با دو فروند هواپیمای توپولوف (Tupolev) در منطقه‌ی آزاد اروند تأسیس شد. زاگرس اولین پرواز بین المللی خود را در سال ۱۳۸۷ و در مسیر تهران – دمشق انجام داد. این شرکت در حال حاضر از هواپیماهای ایرباس ای ۳۲۰، ایرباس ای ۳۱۹، ایرباس ای ۳۲۱ و مک دانل داگلاس ام دی بهره مند است.هم اینک هواپیماهای زاگرس به بیش از ۱۳ مقصد داخلی و ۴ مقصد خارجی پرواز می‌کنند.
هواپیمایی آتا
شرکت هواپیمایی آتا در سال ۱۳۸۷ و با برخورداری اولیه‌ی ۴ فروند هواپیمای مک دانل داگلاس در شهر تبریز تأسیس شد. اولین پرواز این شرکت در تاریخ دهم دی ماه ۱۳۸۸ در مسیر تبریز – مشهد انجام گرفت. آتا هم اکنون دارای بیش از ۱۶ فروند هواپیماست که این هواپیماها به بیش از ۱۳ مقصد داخلی و ۵ مقصد بین المللی پرواز می‌کنند.
هواپیمایی کیش ایر
شرکت هواپیمایی کیش ایر در سال ۱۳۷۰ و با هدف توسعه‌ی فعالیت‌های جزیره‌ی کیش در این جزیره تأسیس شد. کیش ایر در ابتدا فعالیت خود را با ۲ فروند هواپیمای اجاره ای شروع کرد و سپس تصمیم به توسعه‌ی ناوگان خود گرفت. ۱۴ فروند هواپیماهای این شرکت شامل ایرباس ای ۳۲۱، ایرباس ای ۳۲۰، فوکر ۱۰۰ و مک دانل داگلاس، به بیش از ۲۰ مقصد داخلی و ۷ مقصد خارجی پرواز می‌کنند.
هواپیمایی قشم
شرکت هواپیمایی قشم در سال ۱۳۷۲ و با اجاره‌ی ۲ فروند هواپیما فعالیت خود را آغاز نمود. قطب فعالیت این شرکت ۳ فرودگاه، فرودگاه بین المللی امام خمینی، فرودگاه بین المللی مهرآباد و فرودگاه بین المللی دیرستان (روستایی نزدیک جزیره‌ی قشم) محسوب می‌شود. شرکت هواپیمایی قشم در حال حاضر با داشتن بیش از ۲۵ فروند هواپیما به بیش از ۲۵ مقصد داخلی و ۱۲ مقصد بین المللی پروازهایی ارائه می‌دهد.
هواپیمایی تابان
شرکت هواپیمایی تابان که در سال ۱۳۸۴ تأسیس و از سال ۱۳۸۵ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد، به عنوان یکی از جدیدترین شرکت‌های هواپیمایی در کشور شناخته می‌شود. هم اکنون ۹ فروند هواپیمای این شرکت به ۱۰ مقصد داخلی و ۳ مقصد خارجی پرواز می‌کنند. قطب فعالیت تابان، فرودگاه بین المللی مهرآباد است.
هواپیمایی کاسپین
شرکت هواپیمایی کاسپین که در سال ۱۳۷۲ تأسیس شد یک شرکت هواپیمایی خصوصی است که پروازهای خود را با ۴ فروند هواپیما آغاز کرد. کاسپین با همکاری نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند. این شرکت هم اکنون دارای بیش از ۹ فروند هواپیما، شامل توپولوف، بوئینگ ام دی (Boeing MD)، بوئینگ ۷۳۷ سری ۴۰۰ است و هواپیماهای این شرکت به بیش از ۱۰ مقصد داخلی و ۹ مقصد بین المللی پرواز می‌کنند.
هواپیمایی ایران ایر تور
شرکت هواپیمایی ایران ایر تور در سال ۱۳۵۱ توسط هما (ایران ایر) تأسیس شد. در مزایده‌ی برگزار شده در دی ماه ۱۳۹۴، ایران ایرتور به بخش خصوصی کشور واگذار شد. ایران ایرتور همچنان فعال است و در هفته بیش از ۲۰۰ پرواز به مقاصد داخلی و خارجی برگزار می‌کند. قطب فعالیت این شرکت فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد مشهد محسوب می‌شود. ایران ایرتور در حال حاضر دارای ۷ هواپیمای فعال، ایرباس ای ۳۲۰، ایرباس ای ۳۰۰ و مک دانل داگلاس ۸۳ و ۸۲ است. در سال ۱۳۹۶ ایران ایرتور به عنوان کم تأخیرترین ایرلاین داخلی معرفی شد.
هواپیمایی معراج
شرکت هواپیمایی معراج در سال ۱۳۸۹ به عنوان یکی از شرکت‌های بخش خصوصی کشور تأسیس شد. پروازهای این شرکت شامل دو بخش مسافربری عادی و پروازهای دولتی می‌شوند. معراج در بخش مسافربری عادی از هواپیماهای ایرباس ای ۳۰۰ و ایرباس ای ۳۲۰ و در بخش دولتی از بوئینگ ۷۳۷، بوئینگ ۷۰۷ و فالکن ۵۰ (Dassault Falcon 50) استفاده می‌کند. شرکت هواپیمایی معراج در حال حاضر به ۱۷ مقصد بین المللی و ۱۰ مقصد داخلی پروازهایی ارائه می‌دهد. جالب است بدانید رکورد طولانی‌ترین پرواز ایرانی به مدت ۱۷ ساعت از سیدنی به تهران و با حضور هیئت دیپلماتیک جواد ظریف توسط شرکت هواپیمایی معراج انجام گرفت.
هواپیمایی اترک
شرکت هواپیمایی اترک با مرکزیت فرودگاه بجنورد در سال ۱۳۹۲ به عنوان شرکتی خصوصی تأسیس شد. اترک در حال حاضر با ۳ فروند هواپیمای ایرباس ای ۳۲۰ فقط بین مسیرهای داخلی پرواز می‌کند.
هواپیمایی کارون
در حدود ۸۵ سال پیش شرکتی به نام “خدمات هوایی نفت” تأسیس شد. این شرکت از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۸ تحت عنوان شرکت حمل و نقل هوایی ایران فعالیت می‌کرد. در سال ۱۳۸۸ به “شرکت هواپیمایی نفت” تغییر نام داد و در نهایت در تابستان سال ۱۳۹۶، نام “کارون” به عنوان نام نهایی آن انتخاب شد. قطب فعالیت این شرکت فرودگاه بین المللی اهواز محسوب می‌شود. هواپیمایی کارون در حال حاضر مالک ۹ فروند هواپیما شامل فوکر ۵۰، فوکر ۱۰۰ و بوئینگ ۷۳۷ سری ۳۰۰ می‌باشد. این شرکت علاوه بر پروازهای داخلی به چند کشور مجاور ایران پروازهایی ارائه می‌دهد.
هواپیمایی ساها
شرکت هواپیمایی ساها که مخفف “سرویس ارتباط هوایی ارتش” است در سال ۱۳۶۹ تأسیس شد. این شرکت علاوه بر پرسنل ارتش، افراد غیرنظامی را نیز جابجا می‌کند. در حال حاضر ساها دارای ۲ فروند بوئینگ ۷۳۷ سری ۳۰۰ است که اغلب بین مسیرهای داخلی پرواز می‌کنند.
هواپیمایی سپهران
شرکت هواپیمایی سپهران در سال ۱۳۹۰ با هدف پوشش پروازی داخل کشور بخصوص ایجاد ارتباطی قوی بین مناطق جنوبی با سایر مناطق کشور، در شیراز تأسیس شد. سپهران با برخورداری از هواپیماهای بوئینگ ۷۳۷ سری ۳۰۰ و سری ۵۰۰ و همینطور جت درنیر (Jet Dornier) به غیر از پروازهای داخلی به بیش از ۸ مقصد بین المللی پرواز ارائه می‌کند.
هواپیمایی تفتان
شرکت هواپیمایی تفتان در سال ۱۳۸۱ با هدف رشد و توسعه‌ی فرهنگی و اقتصادی سیستان و بلوچستان در منطقه‌ی آزاد چابهار تأسیس شد. این شرکت با خرید دو فروند فوکر ۵۰ کار خود را آغاز کرد. پیشینه‌ی آغاز به کار این شرکت با مشکلاتی همراه بوده است. اما در نهایت در سال ۱۳۹۵ این شرکت به طور رسمی فعالیت خود را از سر گرفت. در حال حاضر تفتان با ۳ فروند هواپیما بین زاهدان و تهران پروازهایی ارائه می‌دهد. نکته‌ی جالب در مورد این شرکت استفاده از لباس‌های محلی به عنوان پوشش مهمانداران است که با استقبال زیادی روبرو شده است.
صنعت هواپیمایی ایران با تلاش روزافرون فعالان صنعت، در حال تجربه‌ی روند رو به رشدی است. امروزه با افزایش تقاضا در مقوله‌ی سفرهای هوایی، شرکت‌های هواپیمایی متفاوت در حال رقابت از طریق ارائه‌ی خدمات بهتر چه در زمینه‌ی سرویس دهی و چه از جهت خدمات در فروش بلیط هواپیما.
اکثر شرکت‌های هواپیمایی در ایران، بیشتر کلاس‌های پروازی را در مسیرهای هوایی خود ارائه می‌دهند و همین موضوع می‌تواند به عنوان یکی از موارد رقابتی بین آن‌ها تلقی شود. مدت زیادی نیست که امکان رزرو بلیط هواپیما به صورت آنلاین به منظور صرفه جویی در وقت و هزینه فراهم شده است. ایرپلین تیکت سامانه ای قابل اطمینان است که با لیست کاملی از پروازهای تمامی شرکت‌های هواپیمایی نامبرده و پشتیبانی شبانه روزی، به مسافران در فراهم کردن تجربه‌ی سفری دلخواه و آسان یاری می‌رساند. برای آگاهی از لیست پروازها به مقاصد مختلف و نرخ بلیط هواپیما می‌توانید از این سامانه بازدید نمایید.