ترس از پرواز به ترسی گفته می‌شود که از قرارگرفتن در هواپیما و یا دیگر وسیله‌های پروازی مانند هلی کوپتر در طول پرواز به وجود می‌آید. این نوع ترس در گروه فوبیا و یا ترس‌های غیرواقعی قرار دارد. در این مقاله از مجله‌ی ایرپلین تیکت به بررسی آن از زوایای مختلف و چگونگی غلبه بر این ترس خواهیم پرداخت.

اگر از پرواز کردن واهمه دارید احتمالاً به یکی از این دلایل است: ترس از حوادث هوایی، محیط بسته هراسی^۱ و یا ترس از حمله‌های عصبی و وحشت‌زدگی. دلیل ترس شما هرچیزی که باشد قطعاً برای غلبه بر آن راهکارهایی وجود دارد. نکته‌ی کلیدی شناختن دلیل ترس و روش غلبه بر آن است.

ترس از پرواز یکی از رایج‌ترین انواع فوبیا (ترس غیرواقعی) در سراسر دنیاست. به طوری که طبق آمار اپیدمی این نوع ترس بین ۵/۲ تا ۴۰ درصد گزارش شده است. این اختلاف در آمار به دلیل تشخیص توسط افراد است، طبیعتاً درصدهای پایین‌تر به گروهی که ترس آن‌ها توسط افراد متخصص بررسی و تشخیص داده شده و درصدهای بالاتر به گروهی که بیشتر خودشان این مشکل را در خود تشخیص داده‌اند اختصاص داده شده است.

درحالیکه ترس از پرواز همیشه با بعضی افراد همراه بوده است، در بعضی دیگر ممکن است بعد از سال‌های زیادی که پرواز را تجربه کرده‌اند به وجود بیاید. شاید بتوان گفت دلیل این موضوع در گروه دوم تجربه‌ی ناگهانی یک پرواز پرخطر بوده است. زمانی که برای غلبه بر ترسی غیرواقعی در خود تلاش می‌کنید معمولاً گذراندن زمان زیادی برای یافتن دلیل آن ترس کمک چندانی نمی‌کند. دو سؤال بسیار مهم در این قسمت وجود دارد: “چه احساسی دارم؟” و “چگونه باید به آن احساس پاسخ دهم؟” پاسخ به این پرسش‌ها قدم بزرگی در غلبه بر ترس از پرواز خواهد بود. اگرچه ممکن است آشنا شدن با دلایل احتمالی ترس از پرواز هم جذاب باشد.

دلایل رایج ترس ما از پرواز چیست؟

• تجربه‌ی یک پرواز بد

ممکن است ترس شما از پرواز از پروازی بد نشأت گرفته باشد. این تجربه‌ی بد می‌تواند بخاطر تکان‌های شدید هواپیما در چاله‌های هوایی (توربولانس)، فرود اضطراری و یا نقص فنی هواپیما در طول پرواز باشد. اگر ترس شما بیشتر با اضطراب از قرارگرفتن در فضاهای بسته شدت بگیرد احتمالاً تجربه‌ای از انتظار طولانی در هواپیما قبل از    تیک آف دارید.

• اخبار حوادث هوایی

همیشه تجربه‌ی پرواز بد دلیل ترس از پرواز نیست. ممکن است خود شما تجربه‌ای این چنین نداشته باشید ولی به صحبت‌های دیگران در این مورد گوش کرده و یا اخبار حوادث مربوطه را شنیده‌اید. پوشش خبری این گونه حوادث توسط رسانه‌ها معمولاً موجب ایجاد ترس در اغلب افراد می‌گردد. حوادث هوایی به ندرت اتفاق می‌افتند ولی به شدت دنبال می‌شوند. بسیاری افراد حتی به صورت موقت بعد از شنیدن اخبار ناگوار از سفرهای پروازی اجتناب می‌کنند.

• همیشه ربطی به پرواز ندارد!

بعضی افراد به دلایلی که مستقیماً به پرواز مربوط نیست از آن واهمه دارند. گاهی عواملی خارجی دلیل این موضوع هستند. ممکن است فرد در حال گذراندن دوره‌ی پراسترسی باشد. معمولاً افراد این استرس را به همه‌ی فعالیت‌ها و موقعیت‌های زندگی خود تعمیم می‌دهند. بنابراین حتی هنگام پرواز هم دچار استرس و اضطراب    می‌شوند.

از چه چیزی می‌ترسیم؟

بسیاری افراد گمان می‌کنند همه‌ی ترس از پرواز، ترس از سقوط است. در حالیکه بسیاری افراد که مشکل ترس از پرواز را دارند نگران سقوط نیستند. بلکه نگران عوارض وحشت‌زدگی هستند که به دلیل محیط بسته هراسی به آن‌ها دست می‌دهد. عوارضی که معمولاً با از دست دادن کنترل فرد بر خود همراه است. درصد زیادی از این افراد از استفاده از آسانسور و یا صندلی عقب خوردرو یعنی مکانی که ممکن است در آن حبس شوند واهمه دارند.

چگونه به ترسمان پاسخ می‌دهیم؟

افراد زیادی با اجتناب از پرواز به ترس از آن پاسخ می‌دهند. اگر این راهکار به اندازه‌ی کافی برای خودشان رضایت‌بخش باشد طبیعتاً مشکلی وجود نخواهد داشت. اما معمولاً اینگونه نیست. بیشتر افرادی که با این ترس مواجه هستند تمایل زیادی به غلبه برآن دارند. سفر هوایی می‌تواند یکی از لذت بخش‌ترین تجربه‌های ممکن باشد    و آن‌ها متوجه اینکه در حال از دست دادن این تجربه هستند می‌شوند. بنابراین به دنبال راه‌هایی برای فائق آمدن بر این موضوع هستند.

گروه دیگری هم وجود دارند که با وجود ترس شدیدشان به پرواز کردن ادامه می‌دهند ولی با مشکلات بزرگی در این مسیر روبرو می‌شوند. چون معمولاً این عمل، راهکاری مفید و واقعی محسوب نمی‌گردد و مشکل را تشدید می‌کند.

چه عواملی باعث ماندگاری ترس از پرواز می‌شوند؟

سه فاکتور اصلی برای ماندگاری ترس از پرواز وجود دارد:

• پیش بینی‌های خوفناک

افرادی که ترس از پرواز دارند معمولاً پیش بینی‌های هراس انگیزی را در طول روزها، هفته‌ها و یا حتی ماه‌های قبل از یک پرواز برنامه ریزی شده تجربه می‌کنند. تجربه‌ای که با بسیاری از ” چه می شود اگر …” ها همراه است و باعث خلق تصاویر وحشتناکی از اتفاقاتی که هنوز به وقوع نپیوسته‌اند می‌گردد. این پیش بینی‌های غیرواقعی منتج به نگرانی پیش رونده، بی‌خوابی و احتمالاً کنسل کردن پرواز خواهد شد.

• اجتناب

اغلب افراد هرچقدر بیشتر می‌ترسند بیشتر به طرف عدم انتخاب سفرهای هوایی پیش می‌روند و یا تنها زمانی این کار را انجام می‌دهند که غیرقابل اجتناب است. با هربار کنسل کردن سفر، حس رهایی و رضایت به آن‌ها دست می‌دهد. خبر بد این است که این نوع اجتناب کردن اعتیادآور است. چرا که هر بار که این اتفاق می‌افتد به آن‌ها احساس امنیتی که بخاطر خودداری از پرواز بوده دست داده و همین موضوع باعث تکرار اجتناب می‌گردد.

• جنگیدن با ترس

همانطور که گفتیم افراد زیادی هستند که با وجود ترس از پرواز هنوز به سفرهای هوایی خود می‌پردازند و با هر سفر به مشکل خود دامن می‌زنند. به طوری که گاهاً آخرین سفر از اولین سفرشان هراس انگیزتر تجربه شده است. دلیل این موضوع جنگیدن با ترس است نه غلبه بر آن. معمولاً جنگیدن با این عامل که فقط در ذهن ما ریشه دوانده نه تنها راهگشا نبوده بلکه به عنوان تمرینی عملی هم محسوب نمی‌گردد.

راهکارهایی برای غلبه بر ترس از پرواز

برای این بخش دو قسمت مجزا در نظر گرفته شده است: قبل از پرواز و در طول پرواز.

قبل از پرواز

• از نوشیدن محتویات کافئین دار خودداری کنید. کافئین از گروه موادی است که در بعضی افراد موجب افزایش ضربان قلب و ایجاد اضطراب می‌شود. از خوراکی‌های رایج کافئین دار می‌توان به چای، قهوه و نوشابه اشاره کرد.
• با یک روان شناس صحبت کنید. از آن جا که فوبیا یا ترس‌ غیرواقعی ریشه‌ای کاملاً ذهنی دارد، مشورت کردن با یک روانشناس گزینه‌ی مطمئن و مناسبی در حل این مشکل است.
• با دانش و اطلاعات لازم سوار هواپیما شوید. برای بسیاری افراد تکان‌های هواپیما ترسناک است. ولی زمانی که از دلیل این تکان‌ها که چاله‌های هوایی است آگاهی داشته باشید دیگر دلیلی برای ترسیدن وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر آشنایی با محل تجهیزات ایمنی و درب‌های خروجی اضطراری تا حد زیادی اضطراب شما را کاهش خواهد داد.
• ترس را از خطر تفکیک کنید. غالباً تفکیک اضطراب و ترس از خطر کار دشواریست، چرا که بدن ما به هر دوی آن‌ها عکس العمل یکسانی نشان می‌دهد. به خود یادآوری کنید که اضطراب باعث می‌شود تا افکار ترسناک شما بیشتر خونمایی کنند و از طرف دیگر باید به خاطر داشته باشید مضطرب بودن به معنای در معرض خطر بودن نیست. شما در امان هستید حتی زمانی که فکر می‌کنید در خطرید.
• اضطراب خود را پیش بینی کنید. تجربه‌ی اضطراب، شدیدترین مرحله در ترس محسوب می‌شود. معمولاً در پیش بینی‌ها چیزی بسیار شدیدتر از حالت واقعی اتفاق می‌افتد. بنابراین با هربار پیش بینی و سپس تجربه‌ی موقعیت واقعی متوجه می‌شوید چیزی در آن حد وحشتناک برای ترسیدن وجود ندارد.
• مراقب رسانه‌ها باشید. شاید به نظر جدی نرسد اما واقعیت این است که رسانه تأثیر شگرفی در باورهای ما دارد. از تماشای فیلم‌ها و تصاویر ترسناک سقوط هواپیما و از دنبال کردن اخبار حوادث مربوط به این موضوع خودداری کنید.
• در فرودگاه عجله نکنید. زمان زیادی را برای رسیدن به فرودگاه و گذراندن مراحل مختلف تا سوارشدن به هواپیما اختصاص دهید. در این صورت از نگرانی و اضطرابی که از عجله کردن نشأت می‌گیرد اجتناب خواهید کرد.

• صندلی مناسب خود را پیدا کنید. با انتخاب صندلی‌های کنار پنجره در طول روز ممکن است توجه شما به میزان فاصله تا زمین جلب شده و اضطرابتان شدت بگیرد. صندلی‌های میانی و یا صندلی‌های کنار راهرو گزینه‌های بهتری هستند.

در در طول پرواز

• خدمه‌ی پرواز را در جریان بگذارید. با این کار آن‌ها اطمینان لازم از ایمنی پرواز را به شما خواهند داد. این نکته را در نظر داشته باشید که بیشتر مهمانداران در بیشتر ایرلاین‌ها آموزش لازم برای اینگونه موارد را پشت سر گذاشته‌اند.

• نفس عمیق بکشید. تنگی نفس گاهی با شدت گرفتن اضطراب رابطه‌ی مستقیم دارد. ولی نفس‌های عمیق و آرام که از ۵ تا ۱۰ ثانیه طول می‌کشد راه حلی سریع برای رهایی از استرس به شمار می‌رود.

• مطالعه کنید. مجله یا کتاب مورد علاقه تان را همراه خود به هواپیما برده و سعی کنید در طول پرواز به مطالعه‌ی آن بپردازید.

• موسیقی ملایمی برای شنیدن انتخاب کنید. قطعاً موسیقی‌های آرامش بخش تأثیر زیادی در کاهش اضطراب خواهند داشت.

ترس از پرواز مشکلی رایج ولی قابل حل است که با دنبال کردن راهکارهای ارائه شده برای آن می‌توانید از سفر هوایی‌تان نهایت لذت را ببرید.

پاورقی‌ها

1. Claustrophobia به ترس از قرار گرفتن در فضاهای کوچک و بسته اطلاق می‌گردد. این ترس ممکن است در موقعیت‌های زیادی رخ دهد، مانند قرار گرفتن در اتاق بدون پنجره، آسانسور، هواپیما، جمعیت زیاد مردم و حتی پوشیدن لباس‌هایی با یقه‌های بسیار بسته.